Για την μόλυνση των υδάτων στον δήμο Μεσσαπίων

Από το ΚΚΕ Εύβοιας μας απεστάλη άρθρο του χημικού κ. Αθ. Παντέλογλου για την μόλυνση των υδἀτων στην περιοχή του δήμου Μεσσαπίων , στην κεντρική Εύβοια. Το κείμνεο δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη στις 14 Αυγούστου 2009. Δείτε.

Τεκμηριώθηκε και αυτό. Στα υπόγεια νερά του Δήμου Μεσσαπίων Εύβοιας, στην περιοχή της πεδιάδας Αρτάκης - Ψαχνών, περιέχονται βαριά μέταλλα καθώς και εξασθενές χρώμιο. Από αυτό το «κοκτέιλ χημικών» των υπόγειων νερών, είναι που γίνεται άντληση υδάτων για ύδρευση του κόσμου της περιοχής, για γεωργική παραγωγή, για κτηνοτροφική παραγωγή και άλλες χρήσεις. Ας δούμε γιατί και η συγκεκριμένη υπόθεση είναι ιδιαίτερα σοβαρή.
ΠΡΩΤΟΝ: Τα υπόγεια νερά της περιοχής αυτής, τα χρόνια 1997 - 2002 ήταν αντικείμενο ειδικής ποιοτικής και ποσοτικής μελέτης, από το κράτος και τις κρατικές υπηρεσίες (ΥΠΕΧΩΔΕ και υπουργείο Ανάπτυξης). Επί μια δεκαετία το έψαχναν και τελικά υποτίθεται ότι, έχοντας ολοκληρωμένη άποψη, έφτασαν να προγραμματίζουν εκτέλεση συγκεκριμένων έργων, αναβάθμισης ύδρευσης - άρδευσης με τα νερά αυτά. Μάλιστα, τα εντάσσουν σαν έργα στο 4o Πρόγραμμα ΕΣΠΑ για υλοποίηση τώρα!
ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Σήμερα, η περιοχή δεν εμφανίζει την όποια κι όποια υποβάθμιση υδάτων. Αλλά πέρα από την υψηλότατη μόλυνση, με βιολογήσιμα μολυσματικά υλικά, αποδεικνύεται ότι εμφανίζει βαριά, τοξική, επικίνδυνη ρύπανση υπόγειων νερών (εξασθενές χρώμιο και άλλα βαριά μέταλλα) τα οποία περνούν στον ανθρώπινο οργανισμό και δρουν συνεργιστικά και βιοσυσσωρευτικά και καταστρέφουν την υγεία ανθρώπων και ζώων. Επιπλέον, υποβαθμίζουν την ποιότητα της όποιας τροφής παράγεται στον τόπο, διασπείροντας τον κίνδυνο τοξίνωσης του υπόλοιπου κόσμου.
ΤΡΙΤΟΝ: Η όλη περιοχή, με προβαλλόμενη μόνο τη γεωργο-κτηνοτροφική χρήση της, δε φερόταν να «έχει προφανή λόγο και αιτία» που να δίνει λογική βάση, για μια άμεση ερμηνεία της καταστροφής των υπόγειων υδατικών αποθεμάτων της. Και όμως, η λεπτομερειακή εξέταση των τοπικών δεδομένων χρήσης του χώρου από τους κατοίκους αποκαλύπτει συγκλονιστικούς και αποσιωπούμενους «λόγους και αιτίες» αχρήστευσης. Φέρνει στην επιφάνεια δεδομένα της ακολουθούμενης μονόπλευρης τοπικής οικονομικής ανάπτυξης, μέσα στην οποία βρίσκονται καλά καταχωνιασμένα παράνομα μυστικά γι' αυτό που ονομάζουμε «Αγρια τοπική ανάπτυξη». Μια ανάπτυξη που υπηρετεί τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των λίγων ισχυρών, θυσιάζοντας φυσικούς πόρους, καθώς και τη ζωή και υγεία των πολλών.

Η τεκμηρίωση
Η τεκμηρίωση των παραπάνω προκύπτει από την ίδια την κρατική μελέτη για τα υδατικά διαθέσιμα της περιοχής (3η φάση μελέτης του ειδικού προγράμματος του υπουργείου Ανάπτυξης «για την ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων στις περιοχές της Ελλάδας»). Μελέτη που ακριβώς τώρα «βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση».
Για την Ανατολική Στερεά Ελλάδα και το υδατικό διαμέρισμα της Κεντρικής Εύβοιας, έχει δοθεί ο κωδικός αριθμός 07-24 . Το ότι το πρόγραμμα βρίσκεται στην «τρίτη φάση του» σημαίνει ότι οι μελέτες της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης των υδατικών διαμερισμάτων έχουν πλέον ολοκληρωθεί και με βάση τα δημοσιοποιούμενα στοιχεία, προχωρούν σε «σχεδιασμό έργων διαχείρισής τους» με ένταξη στο ΕΣΠΑ.

Δηλαδή: Εχουν διαμορφωθεί, με πλήρη άγνοια, οι τελικές απόψεις της κυβέρνησης και, με βάση αυτές, ξεκινούν να ξοδεύονται πλέον χρήματα για αναποτελεσματικά τελικά έργα για δήθεν υδατική επάρκεια στην περιοχή! Αυτό το γεγονός «της ελαφρότητας του είναι» έρχεται και γίνεται και το πιο σοβαρό θέμα, αναδεικνύοντας τις πολιτικές ευθύνες.
Τα στοιχεία των μελετών αυτών μάς παρουσιάζουν την 07-24 σαν μια υδατική λεκάνη εμβαδού 1.620 τετρ. χλμ. που δέχεται υψηλές βροχοπτώσεις (966 χιλ. στήλης). Από τα νερά «που μπαίνουν» στο υδατικό σύστημα της περιοχής, ένα 55,5% χάνεται σε εξατμίσεις, ένα 25,8% πηγαίνει στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα εμπλουτίζοντάς τον και μόνο ένα 9,6% απορρέει τελικά στη θάλασσα. Ποσοτικά λοιπόν: Πρόκειται για ένα πολύτιμο, πλούσιο υδατικό απόθεμα μιας περιοχής, με έναν υπόγειο υδατικό φορέα με πολύ καλό ποσοστό φυσικού εμπλουτισμού του, μιας και μόνο ένα 9% χάνεται με επιφανειακή απορροή στη θάλασσα. Ενα λίαν παράξενο χαρακτηριστικό, παρά το ότι η περιοχή έχει μόνον χειμάρρους απορροής των υψηλών βροχοπτώσεων, μεγάλες φυσικές κλίσεις και μικρή απόσταση από τη θάλασσα του βορείου Ευβοϊκού κόλπου.

Ομως την ίδια στιγμή: Οι αναπτυχθείσες τοπικές χρήσεις νερού χαρακτηρίζονται υψηλές και υπολογίζονται ότι ξεπερνούν τις δυνατότητες λήψης υδάτων από τον υπόγειο ορίζοντα. Ετσι μαζί με τις μελλοντικές τοπικές ανάγκες χρήσης νερού, επιβάλλουν (κατά τη μελέτη) έργα, για παραπέρα συγκράτηση βρόχινων υδάτων (φράγμα) για εμπλουτισμό του υπόγειου ορίζοντα από τα νερά αυτά. Προγραμματίζεται, λοιπόν, η κατασκευή του «φράγματος Ψαχνών στο Ρέμα Μαντάνια», το οποίο έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ (4ο Χρημ. Πλαίσιο). Εκείνο που ξενίζει επίσης, είναι η σειρά των προγραμματισμένων έργων, για τη «διαχείριση του τοπικού υδατικού πόρου», με έργα αποκλειστικά τη «βελτίωση της Διανομής», για την κάλυψη υδρευτικών, αρδευτικών και λοιπών τοπικών χρήσεων νερού.
Στο πλαίσιο αυτό αναγγέλλουν: Βελτίωση/ αντικατάσταση/ εκσυγχρονισμό εξωτερικού υδροληπτικού συστήματος Δήμου Μεσσαπίων, με διάνοιξη και νέων γεωτρήσεων ύδρευσης, με υδρομάστευση τοπικών πηγών και με κατασκευή νέων υδατοδεξαμενών. Στόχος των έργων είναι η κατά 95% κάλυψη αναγκών από την άντληση για χρήση των υδάτων του εμπλουτιζόμενου τοπικού υπόγειου ορίζοντα. Μέχρι εδώ, βλέποντας τα στοιχεία της μελέτης, θα έλεγε κάποιος ότι έχει καταρτισθεί ένα κλασικό πλαίσιο έργων ύδρευσης - αποχέτευσης στην όλη περιοχή. Λες και πρόκειται για μια παρθένα περιοχή.

Η άλλη πλευρά του νομίσματος
Οταν, όμως, δούμε την άλλη πλευρά του νομίσματος, δηλαδή την ποιότητα των νερών του ίδιου του υπόγειου υδατικού φορέα και της λεκάνης απορροής υδάτων της όλης περιοχής, όπως αποτυπώνεται στις ίδιες μελέτες, τότε: Τα πράγματα αλλάζουν και τα δεδομένα ανατρέπονται. Οι προηγούμενες προτάσεις γίνονται επικίνδυνες και ανεύθυνες.
Στην υδατική λεκάνη 07-24, έκαναν σειρά ποιοτικών μετρήσεων του νερού, στα χρόνια 1997 - 2002, οι υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ, του υπουργείου Ανάπτυξης με χρηματοδότηση της ΕΕ. Δημοσιεύουν τα αποτελέσματα αναλύσεων μόνο για τους δείκτες Βιολογικό Αναγκαίο Οξυγόνο, Ολικό Αζωτο και Ολικό Φώσφορο και μάλιστα με συνεχιζόμενες χρονοσειρές μετρήσεων, που παρουσιάζουν τον 07-24 υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, ότι είχε βρεθεί από τότε, να είναι αποδέκτης πάρα πολύ μεγάλης οργανικής μόλυνσης: 10.000 τόνους/χρόνο Βιολογικό Αναγκαίο Οξυγόνο, 4.000 τόνους/χρόνο Ολικό Αζωτο και 1.500 τον/χρόνο Ολικό Φώσφορο.
Για να υπάρξει ένα μέτρο σύγκρισης παρατίθενται οι αντίστοιχες μετρήσεις του ιδίου προγράμματος, στο υδατικό σύστημα 07-30 του Κάτω Ασωπού : Βιολογικό Αναγκαίο Οξυγόνο 100 τόνους/χρόνο, Ολικό Αζωτο 600 τόνους/χρόνο και Ολικό Φώσφορο 300 τόνους/χρόνο.

Το τραγικό συμπέρασμα
Αρα από το 2002 είναι σαφέστατο, για κάθε αρμόδιο και κάθε υπηρεσία, ότι τα νερά στο 07-24 υδατικό διαμέρισμα της Κεντρικής Ευβοίας, (Δήμος Μεσσαπίων και Χαλκίδας), εκτός από λειψά, αποδείχτηκε ότι ήταν ισχυρά μολυσμένα και υπό πίεση τουλάχιστον βιολογήσιμης οργανικής μόλυνσης!!!.
Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι τα νερά στις περιοχές αυτές υπέφεραν από μόλυνση περισσότερο από κάθε άλλο υδατικό διαμέρισμα στη Στερεά Ελλάδα. Οι αρχές, στηριζόμενες μόνον σε αυτά τα μερικά - ελλιπή δεδομένα ποιότητας υδάτων του 1997 - 2002, βγάζουν το συμπέρασμα ότι «ο κίνδυνος και οι πιέσεις» στον υδροφόρο αυτόν προέρχεται από την κτηνοτροφική - αγροτική χρήση του χώρου!!!! Και έτσι αρκούνται να υποδεικνύουν τα «κλασικά μέτρα περιβαλλοντικής προστασίας» στο συνηθέστατα ενοχοποιούμενο τομέα, της έρημης, αγροτικής οικονομίας μας!

Ισως όμως το πιο σπουδαίο και κύριο θέμα είναι το γεγονός ότι: Για 5 χρόνια (1997 - 2002) συνέχεια, εξετάζουν δείγματα του υπόγειου αυτού υδροφόρου ορίζοντα, αλλά δεν παρουσιάζουν αναλύσεις - μετρήσεις του χημικού ρυπαντικού φορτίου του υδροφορέα αυτού (δηλαδή το χημικό αναγκαίο οξυγόνο COD και τα βαριά μέταλλα). Αυτό είναι αδιανόητο και προκλητικό για την αναλυτική πρακτική. Οι μελετητές οι ίδιοι, από το 2002, υποσημειώνουν την ανάγκη για διενέργεια ειδικών, λεπτομερών χημικών αναλύσεων, προκειμένου να γίνει επακριβής έγκαιρη ποιοτική αναγνώριση των υδάτων αυτών, πριν να παρθούν αποφάσεις για τα κατάλληλα τεχνικά έργα.

Τα κρίσιμα ερωτήματα
Ετσι, έρχεται η ανάγκη να διατυπωθεί το πρώτο ερώτημα, προς κάθε αρμόδιο: Πώς είναι δυνατόν να διεξαγάγεις χρονοσειρές αναλύσεων διερεύνησης ποιότητας υπόγειων υδάτων 5 ολόκληρα χρόνια και να μην κάνεις αναλύσεις ανίχνευσης - διαπίστωσης ύπαρξης χημικής ρύπανσης; Και μάλιστα σε υπόγεια υδατικά αποθέματα, όπου: Αναμένεις τέτοια μορφή ρύπανσης (όπως στον υδροφορέα 07-24 Κεντρικής Ευβοίας) Αραγε πρόκειται για αμέλεια; `Η για σκόπιμη παράλειψη; `Η μήπως έχουν κάνει τέτοιες μετρήσεις και απλά κρύβουν και δε δημοσίευσαν τα αποτελέσματα για κάποιο λόγο και σκοπιμότητα;
Κατά την προσωπική μας άποψη: Είναι αδύνατον οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες να αγνόησαν, τότε, τα σχετικά δεδομένα χρήσεων γης της περιοχής και τους εντονότατους, υπαρκτούς κινδύνους χημικής ρύπανσης με βαριά μέταλλα, στα υπόγεια νερά του δήμου Μεσσαπίων και Χαλκίδας. Ηταν και είναι γνωστό στους πάντες ότι στην περιοχή Ξηρόβουνου από το 1969 βρίσκεται η καρδιά της εξορυκτικής βιομηχανίας μεταλλευμάτων σιδηροπυρίτη της ΛΑΡΚΟ Α.Ε. και μάλιστα με ανοιχτού τύπου ορυχεία! Μιας ιδιαίτερα ρυπαντικής «εξορυκτικής βιομηχανίας» γνωστής και τεκμηριωμένης, πλέον, για το λίαν ρυπαντικό επακόλουθο της ελευθέρωσης των «όξινων απορροών» από τα ορυχεία αυτά.
Μάλιστα, είναι ευρέως γνωστό και δημοσιευμένο ότι: Πριν μερικά χρόνια, η ΛΑΡΚΟ Α.Ε. καθιέρωσε ακόμη, στη μονάδα προ-εμπλουτισμού μεταλλευμάτων, στην περιοχή «Βρυσάκια», τη νέα υδρομεταλλουργική μέθοδο προ-εμπλουτισμού των νικελιούχων μεταλλευμάτων, με χρήση «όξινων νερών» (δηλαδή, με χρήση θειικού οξέος). Αρα κάποιο άλλο κριτήριο σκοπιμότητας πρυτάνευσε σαν «πολιτική επιλογή» στα μυαλά των πολιτικών.

Ηξεραν από καιρό το πρόβλημα
Εχουμε την αίσθηση και την αντίληψη ότι: Τα σχετικά αποτελέσματα και της εκτεταμένης χημικής ρύπανσης του μολυσμένου υδροφόρου ορίζοντα, που τώρα επιβεβαιώνονται, πρέπει να ήταν γνωστά από καιρό. Απλώς δε δημοσιοποιήθηκαν... Με άλλα λόγια: Η σημερινή φριχτή εικόνα της ποιότητας των μολυσμένων αλλά και ρυπασμένων με χημικά υπόγειων υδάτων του δήμου Μεσσαπίων και Χαλκίδας, δεν είναι ούτε «θεόσταλτη κατάρα», ούτε «ξαφνική ανακάλυψη». Είναι, και πρέπει να είναι, αποτέλεσμα συνδυασμού αυθαίρετης διαχείρισης (λαθρεμπόριο) και λαθραίας απόθεσης τοξικών στερεών αποβλήτων στις περιοχές αυτές, καθώς και παρενέργειες προερχόμενες από την αντιεπιστημονική και αυθαίρετη απόρριψη και διαχείριση των αδρανών και των «ουρών εξόρυξης» από τα ορυχεία ΛΑΡΚΟ Α.Ε. και τη βιομηχανία εμπλουτισμού των μεταλλευμάτων. Σαν συνδυασμός λοιπόν αυθαιρεσιών, αντιμετωπίζουμε την κατάληξη μιας σχεδιασμένης μακρόχρονης μεταλλευτικής και μεταλλουργικής πολιτικής «με αγνόηση των γνωστών - αναμενόμενων κινδύνων» για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους.

Οποια και αν είναι, όμως, η ιστορική ερμηνεία του φαινόμενου της διαπιστούμενης και τεκμηριωμένης, πλέον, ρύπανσης και μόλυνσης, αυτού του υδροφόρου ορίζοντα, το αναπόδραστο θλιβερό γεγονός είναι ότι: Σε έναν ήδη ρυπασμένο και μολυσμένο υδροφόρο ορίζοντα, δεν μπορείς να προγραμματίζεις και να στηρίζεις «έργα ύδρευσης - άρδευσης». Οπως τα έργα που αναγγέλλονται στο ΕΣΠΑ 2007 - 2013 (4ο χρηματοδοτικό πρωτόκολλο).
Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν, τοξινωμένο και ήδη μολυσμένο νερό από τέτοιους υδροφόρους ορίζοντες, να προγραμματίζεις με νεοκατασκευασμένα έργα φραγμάτων, «γεωτρήσεων και υδρομαστεύσεων» να το φέρνεις για ανθρώπινη κατανάλωση. Δε γίνεται να υδρεύεις σπίτια, να ποτίζεις χωράφια και ζώα με νερό που περιέχει μόλυνση και μαζί χημική εκτεταμένη ρύπανση με εξασθενές χρώμιο, νικέλιο, ψευδάργυρο και άλλα βαριά μέταλλα, σε περιεκτικότητες πέρα από τις προδιαγραφές.

Απλά τα αναγγελλόμενα έργα ΕΣΠΑ, στις περιοχές αυτές, έχουν αχρηστευτεί και ανατραπεί, γιατί στηρίχθηκαν σε λειψά, ή σκόπιμα αποσιωπημένα ποιοτικά δεδομένα. Ετσι, το όλο θέμα «Διαχείριση - εξασφάλιση νερού» στο Δήμο Μεσαππίων - Χαλκίδας και Δήμο Λιλαντίων (Κεντρική Εύβοια) και τον 07-24 υδατοφορέα της, έρχεται τώρα βίαια στην επιφάνεια και ζητά άμεσα «ριζικό επανασχεδιασμό διαχείρισης» με μέτρα αποτελεσματικής προστασίας του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, αλλά κυρίως, ΑΜΕΣΗ διασφάλιση, καθαρού - ασφαλούς νερού, χωρίς εξασθενές χρώμιο, για ανθρώπινη χρήση!!!
Αθανάσιος ΠΑΝΤΕΛΟΓΛΟΥ
Χημικός Μsc Βιοχημικός Μηχανικός ΙΤΑΠ