Η απεγνωσμένη ελπίδα και το τσουνάμι

Tου Σταύρου Λυγερού
Μετά την ήττα στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007 ο Γιώργος Παπανδρέου θεωρήθηκε πολιτικά τελειωμένος. Μερικές εβδομάδες αργότερα, επανεξελέγη στην προεδρία του ΠΑΣΟΚ, παρ’ ότι η κούρσα της διαδοχής είχε ξεκινήσει πολύ άσχημα γι’ αυτόν. Τα κατάφερε κυρίως λόγω των κραυγαλέων λαθών τακτικής του Βαγγέλη Βενιζέλου.
Για μεγάλο διάστημα μετά, ο Γιώργος Παπανδρέου εθεωρείτο παράγοντας ήττας και όχι νίκης. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι η αξιωματική αντιπολίτευση έχανε εκλογικό έδαφος με ταχύτερο ρυθμό από το κυβερνών κόμμα. Εάν κάποιος την άνοιξη του 2008 εξέφραζε την εκτίμηση ότι στις επόμενες εκλογές το ΠΑΣΟΚ θα νικήσει με διψήφια διαφορά, θα τον θεωρούσαν τερατολόγο.

Τι είναι αυτό που μέσα σε ενάμιση χρόνο μεταμόρφωσε στα μάτια της κοινής γνώμης τον Γιώργο Παπανδρέου από ακατάλληλο για την πρωθυπουργία σε θριαμβευτή των εκλογών; Το ευμετάβλητο του πολιτικού κλίματος είναι ταυτολογία και όχι απάντηση. Στην πραγματικότητα, η χθεσινή συντριπτική νίκη οφείλεται στη «μηχανική» του πολιτικού συστήματος. Από τη στιγμή που κυριάρχησε το σύνδρομο της αρνητικής ψήφου και δεν μεσολάβησαν ανατροπές στον κομματικό χάρτη, η αναπόφευκτη ήττα της Ν. Δ. κατ’ αντιδιαστολή παρήγαγε αντίστοιχη νίκη για το ΠΑΣΟΚ.

Οταν η ζυγαριά έγειρε και όλα έδειχναν πως η πόρτα του Μεγάρου Μαξίμου θα ανοίξει για τον Γιώργο Παπανδρέου, τα ΜΜΕ και οι πολίτες άρχισαν να τον βλέπουν με άλλο μάτι. Δεν ανακάλυψαν, βεβαίως, έναν μεγάλο πολιτικό ηγέτη, αλλά σε συνθήκες οικονομικής κρίσης πιάστηκαν με απεγνωσμένη ελπίδα από τις προεκλογικές επαγγελίες του. Δεν είχαν, άλλωστε, από πού αλλού να πιαστούν.

Κατά συνέπεια, η εντυπωσιακή νίκη των «πράσινων» οφείλεται κυρίως στη ραγδαία πολιτική απαξίωση του κυβερνώντος κόμματος και κατά δεύτερο λόγο στην πρωτογενή πολιτική έλξη που ασκούν το ΠΑΣΟΚ και ο πρόεδρός του. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει τον Γιώργο Παπανδρέου να πιστώνεται τον εκλογικό θρίαμβο. Και σωστά, αφού ο κανόνας στον πολιτικό μας βίο είναι πως την κύρια ευθύνη και για τη νίκη και για την ήττα την έχει ο αρχηγός.

Από την άλλη πλευρά, όμως, το προχθεσινό αποτέλεσμα είναι πιθανό να δημιουργήσει παραπλανητικές εντυπώσεις στον νέο πρωθυπουργό. Εχουμε ήδη αναφέρει ότι το εκλογικό αποτέλεσμα διαμορφώθηκε κατά κύριο λόγο από το τσουνάμι που έπληξε βαριά τη Ν. Δ. και πολύ λιγότερο από το αβαθές πολιτικό ρεύμα υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το 44% εμπεριέχει πολύ μικρότερη ποσότητα πολιτικής εμπιστοσύνης και ανοχής από ό, τι εμπεριείχε ένα αντίστοιχο ποσοστό σε παλαιότερες εποχές. Γι’ αυτό και είναι πολύ ρευστό.

Η αυριανή κυβέρνηση Παπανδρέου θα κριθεί σχεδόν αμέσως από τις πράξεις της. Στο χέρι της είναι να μεταλλάξει την απεγνωσμένη ελπίδα σε στέρεη πολιτική εμπιστοσύνη. Εάν, όμως, διαψεύσει και απογοητεύσει, θα κινδυνεύσει από το ίδιο φαινόμενο που την εκτόξευσε στην εξουσία. Το τσουνάμι της λαϊκής δυσαρέσκειας με μεγάλη ευκολία θα αλλάξει κατεύθυνση, για να στραφεί εναντίον της.