Η «ηθική τράπεζα» έρχεται στην Ελλάδα

Στόχος της λειτουργίας της η στήριξη ατόμων και ομάδων που αποκλείονται από το παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα
Της Ιωαννας Φωτιαδη
Οι συνθήκες για την ίδρυση και στην Ελλάδα μιας «ηθικής τράπεζας» έχουν ωριμάσει, οι υποστηρικτές ανάπτυξης ενός εναλλακτικού χρηματοπιστωτικού φορέα πληθαίνουν συνεχώς, σχέδια και ιδέες έχουν πέσει στο τραπέζι, ενώ το «ιταλικό μοντέλο» δείχνει να προκρίνεται ως πιο «φιλικό» στα ελληνικά δεδομένα, όπως λένε στην «Κ», εμπλεκόμενοι στο θέμα.
Ο (ουτοπικός;) όρος «ηθική τράπεζα» αποτελεί ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που δοκιμάστηκε στην πράξη και λειτουργεί με θεαματικά αποτελέσματα ήδη από τη δεκαετία του ’70 σε πολλές χώρες του κόσμου (24 τράπεζες σε 13 χώρες). Στόχος αυτών των τραπεζών δεν είναι τα υπέρογκα κέρδη, αλλά η στήριξη ατόμων και ομάδων που αποκλείονται από το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα (άνεργοι, μετανάστες, αποφυλακισθέντες, ΑΜΕΑ) με τη χορήγηση μικροπιστώσεων. Κριτήρια μάλιστα για τη δανειοδότηση είναι ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων. Η τράπεζα ανταμείβεται για την εμπιστοσύνη που δείχνει στους πελάτες της, αφού τα ποσοστά μη αποπληρωμής στην ηθική τράπεζα αγγίζουν μόλις το 0,3%, τη στιγμή που στις «συμβατικές» τράπεζες είναι περί το 10%.
Το 1999, χρονιά μετάβασης από τη λιρέτα στο ευρώ, ιδρύθηκε στην Ιταλία η Banca Etica (ΒΕ) με ιδεολογικό υπόβαθρο ότι δικαίωμα στην πίστωση έχουν όλοι και στόχο να εξασφαλίσει οικονομική ενίσχυση σε άτομα που αποκλείονταν από τις άλλες τράπεζες, καθώς και μικρούς παραγωγούς, κτηνοτρόφους και τεχνίτες. Η BE χορηγεί μικροπιστώσεις με χαμηλά επιτόκια και μεγάλη περίοδο αποπληρωμής.
Η στρατηγική
Η τράπεζα αξιολογεί με άξονες τη δημοκρατική λειτουργία της σχεδιαζόμενης επιχείρησης, τον σεβασμό στο περιβάλλον, καθώς και την ωφέλεια για την κοινωνία. Χρηματοδοτούνται πολλές «πράσινες» πρωτοβουλίες, αλλά και προγράμματα στα οποία συμμετέχουν άνεργοι ή υλοποιούνται σε υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας. Μια επιπλέον στρατηγική της ΒΕ είναι ότι δεν αφήνει «στη μοίρα τους» τους νέους επενδυτές, αλλά παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της επιχείρησης, ώστε να ελέγχεται η νομιμότητά της και να προωθούνται τα προϊόντα της. Παράλληλα, η ΒE στηρίζει την αποκέντρωση και με τη λογική αυτή άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στην Πάντοβα και όχι στη Ρώμη.

Η συζήτηση για τη δημιουργία «ηθικής» ή «πράσινης» τράπεζας στη χώρα μας ξεκίνησε μετά την ομιλία τον περασμένο Μάρτιο στην Αθήνα του διευθυντή επικοινωνίας και έρευνας της ιταλικής Banca Etica, κ. Mauro Meggiolaro. Το ενδιαφέρον ήταν τόσο μεγάλο, ώστε τον άλλο μήνα αναμένεται η άφιξη του κ. Meggiolaro, αλλά και του προέδρου της Banca Etica, Fabio Salviato, για νέο κύκλο συζητήσεων. Η ιταλική τράπεζα έχει δηλώσει ότι δεν ενδιαφέρεται να ανοίξει άλλο ένα υποκατάστημα στη χώρα μας, αλλά ενθαρρύνει το ενδεχόμενο ίδρυσης μιας αυτοκέφαλης τράπεζας σε συνεργασία μαζί της. Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ηθικών Τραπεζών αναζητεί τον ανάλογο φορέα στην Ελλάδα, ενώ προετοιμάζει τη θεμελίωση μιας Ευρωπαϊκής Ηθικής Τράπεζας το 2010. Πολλοί συμπολίτες μας, συνεταιρισμοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις επιθυμούν το εν λόγω χρηματοπιστωτικό σύστημα να εφαρμοστεί και στη χώρα μας, ενώ σε ομιλία του προεκλογικά ο πρωθυπουργός είχε κάνει λόγο για μια «τράπεζες στα χέρια των ίδιων των αγροτών, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα».
Αναγκαιότητα
Σήμερα, η αναγκαιότητα ύπαρξης μιας ηθικής τράπεζας είναι μεγάλη», τονίζει στην «Κ» ο κ. Μενέλαος Θεοδωρουλάκος, διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο. «Η τρέχουσα οικονομική κρίση θα επιφέρει μια εξίσου σοβαρή κοινωνική κρίση, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί με ένα εναλλακτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα». Ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει και οι «Νέοι Αγρότες», ο Σύλλογος Τραπεζοϋπαλλήλων, καθώς και το Πάντειο Πανεπιστήμιο.
«Από το 2013 αναμένεται να μειωθούν οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις», συμπληρώνει στην «Κ» η κ. Μαριαλένα Σουπιώνη, πρόεδρος της ΜΚΟ Ecovision και Ecovision net. «Αυτό το κενό μπορεί να καλύψει μια ηθική τράπεζα, που θα στηρίξει και τις ΜΚΟ που οι συμβατικές τράπεζες δεν χρηματοδοτούν».
Το ιταλικό μοντέλο κρίνεται από πολλούς κατάλληλο, αφού «η οικονομία μας έχει πολλά κοινά με την ιταλική», υπογραμμίζει ο κ. Θεοδωρουλάκης. «Το μέγεθος της παραοικονομίας είναι πολύ μεγάλο, έχουμε σχεδόν τα ίδια ποσοστά ανεργίας και χαμηλής βιομηχανικής ανάπτυξης (στο Νότο της Ιταλίας), παρόμοια γεωπολιτική ανάπτυξη και φυσικά, μεσογειακή νοοτροπία».
«Αγκάθι» στη θεμελίωση της ελληνικής ηθικής τράπεζας είναι τόσο η νομοθεσία, που προϋποθέτει ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο για την ίδρυση τράπεζας, αλλά και η ελληνική νοοτροπία. «Στην Ιταλία οι πρώτοι που υπέγραψαν για τη BE ήταν μεγάλες ΜΚΟ, όπως η Arci, με μέλη πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, τέτοιου μεγέθους ΜΚΟ στην Ελλάδα δεν υπάρχουν».

Συνεταιριστικές
Οπως εκτιμούν οι ειδικοί, θα πρέπει να προσανατολιστούμε μάλλον στο μοντέλο των συνεταιριστικών τραπεζών, που ήδη υφίστανται στην Ελλάδα. «Το 2003 η Τράπεζα Ηπείρου άρχισε να παρέχει ένα νέο χρηματοπιστωτικό προϊόν μικροπίστωσης που απευθυνόταν σε γυναίκες και άλλες αποκλεισμένες κατηγορίες πελατών», λέει η κ. Δώρα Ντούλια, οικονομολόγος και επιστημονική υπεύθυνη της κοινοτικής πρωτοβουλίας equal. «Το δάνειο, ύψους 3.000 - 50.000 ευρώ είχε μεγάλο διάστημα αποπληρωμής, χαμηλότερο από τα συμβατικά δάνεια επιτόκιο, ενώ εξειδικευμένο προσωπικό από το πρόγραμμα παρείχε συμβουλευτική, παρακολούθηση, αλλά και πληροφόρηση στον πληθυσμό της επαρχίας. Η πορεία του προϊόντος σημείωσε επιτυχία». Τέτοια παραδείγματα γεμίζουν τους υποστηρικτές του εγχειρήματος με αισιοδοξία, που εκτιμούν ότι είναι θέμα χρόνου η ίδρυση της ελληνικής «ηθικής τράπεζας».

Αντεξαν και στην κρίση
Η παγκοσμίως γνωστότερη «ηθική τράπεζα» είναι η Grameen Bank στο Μπανγκλαντές ή «Τράπεζα των Φτωχών», που ιδρύθηκε το 1983 από τον Muhammed Yunus, που γι’ αυτό τιμήθηκε με Νομπέλ Ειρήνης το 2006. Στην Ευρώπη λειτουργούν πολλές «πράσινες», «ηθικές» ή «συνεταιριστικές» τράπεζες, που χορηγούν μικροπιστώσεις, χωρίς όμως, όπως δηλώνουν, «να κάνουν φιλανθρωπία». Ωστόσο, όχι μόνο δεν έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση, αλλά πολλαπλασίασαν τον τζίρο τους κατά 30% από τον περασμένο Οκτώβριο. Παράλληλα, η Banca Etica, η Nef και η Triodos συνεργάζονται, ώστε το 2010 να ιδρυθεί μια Ευρωπαϊκή Ηθική Τράπεζα. Ενδεικτικά:
TRIODOS BANK - Ολλανδία. Τον Ιούνιο κέρδισε τον τίτλο που απένειμαν οι Financial Times «the most sustainable bank of the year». Εχει υποκαταστήματα στην Αγγλία, την Ισπανία και το Βέλγιο. Μεταξύ των δανειοληπτών είναι και η Αγροπεριβαλλοντική Ομάδα Βιοκαλλιεργητών Δυτικής Ελλάδος, τα προϊόντα της οποίας προωθεί σε αγορές της Κεντρικής Ευρώπης.
ASN - Ολλανδία. Ιδρύθηκε το 1961 από το μεγαλύτερο συνδικάτο στην Ολλανδία. Προτεραιότητές της, η κοινωνική και πολιτική δικαιοσύνη. Ο αριθμός των πελατών συνεχώς αυξάνεται: 2005 - 264.000, 2008 - 420.000.
ABS (Alternativ Bank Swiss) - Ελβετία. Ιδρύθηκε το 1990 ως απάντηση στο σκάνδαλο με καταθέσεις δικτατορικών καθεστώτων σε ελβετικές τράπεζες. Δανειοδοτεί κυρίως βιοκαλλιεργητές, επενδυτές, ΑΠΕ και οργανώσεις κοινωνικού, οικολογικού ή πολιτιστικού χαρακτήρα. «Οταν υπάρχει δυσκολία στην αποπληρωμή, αναζητούμε μια λύση προσαρμοσμένη στις δυνατότητες του κάθε πελάτη», λέει στην «Κ» ο κ. Bruno Bisang, στέλεχός της.
Nef (Nouvelle economie fratenelle) - Γαλλία. Λειτουργεί από το 1988. «Το κατάστημά μας βρισκόταν στην επαρχία της Γαλλίας και μόλις τα τελευταία δέκα χρόνια μεταφέρθηκε στη Λυών και άλλες πόλεις», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος, κ. Jacky Blanc. Η Nef δίνει πίστωση κυρίως σε συνεταιρισμούς και ΜΚΟ.
* Υπογραφές υποστηρικτών συλλέγονται στο www.ecovision-net.gr.